Lijdensverhaal op orgelklanken

Zelf meezingen met de MarcusPassie

De MarcusPassie van John Kuiper en Peter Sneep is bijzonder vanwege zijn eenvoud. Voor de uitvoering ervan is niet veel nodig: Een voorlezer, aanwezigen, een orgel en een organist.

De aanwezigen zijn niet alleen luisteraars, ze vormen ook het koor. Ook dat is bijzonder. Tussen de voorgelezen bijbelgedeelten door zingen ze liederen op bekende melodieën. Daaronder bevinden zich veel verzen uit de psalmen. Die vertellen vaak precies wat er omging in Jezus toen hij zijn lijden onderging. Ook verwoorden ze wat de omstanders denken en zeggen, of geven ze een reactie op wat gebeurt in het lijdensverhaal.

Eigenlijk werkt de MarcusPassie net zoals de Johannes Passion en de Matteüs Passion van J.S. Bach. Hij voegde aan de bijbeltekst koren, koralen en aria's toe. In de MarcusPassie van John Kuiper en Peter Sneep zijn - oneerbiedig gezegd - ontdaan van Bachs franje. De aanwezigen koor en solist en toehoorders. Ze zijn podium en zaal tegelijk. De uitvoering is daardoor interessant voor kenners van kerkmuziek en muzikale leken. Dit jaar is er voor het eerst ook een editie in Gronings.

In alle eenvoud is de MarcusPassie indrukwekkend. Het orgel beeldt sfeer van de lezingen en de liederen uit in alle mogelijke klankleuren. Het kan fluisteren, huilen, klagen en schreeuwen. Het orgel huilt mee bij het verraad van Petrus, het schreeuwt 'Mijn God, mijn God, waarom verlaat Gij mij?'.

De MarcusPassie is niet alleen een kunstwerk. Juist door het meedoen van de aanwezigen wordt wat in de Bijbel staat tastbaar. Jezus, Zoon van God, was op aarde om mensen te redden.

John Kuiper en Peter Sneep zijn in 2001 met de MarcusPassie begonnen in een klein kerkje in Franeker. In de dagen erna bezochten de grote en kleine plaatsen. Sindsdien gaan ze ieder jaar in de tijd voor Pasen het land in. Sinds 2005 voeren ze op dezelfde manier ook een kerstoratorium uit.

Over de tekst

De woorden uit de Bijbel staan centraal. En ook de gemeente zingt veel bijbelwoorden. Van de dertig koralen die de gemeente zingt, zijn vijftien gekozen uit het boek van de psalmen. Want als je ergens in het Oude Testament Christus tegenkomt, dan is dat wel daar.

We hebben gezocht naar psalmen en gezangen die direct aansluiten bij de net gelezen Bijbelwoorden. Soms zijn dat - net als bij Bach - reacties op het gelezene: 'Wie heeft u zo geslagen'. Een andere keer zijn dat woorden die Jezus zelf ook gebruikte: 'Mijn God, mijn God, waarom verlaat Gij mij', of: 'Blijft hier en waakt met mij'.
Soms zijn het woorden die Jezus gezegd zou kunnen hebben, zoals psalm 41 ('De vriend met wie ik brood at') en psalm 109 ('Ik heb mijn liefde hen gegeven, maar zij vergelden goed met kwaad').
Psalm 113 is gekozen omdat de psalm uit 'de lofzang' (psalm 113-118) komt, die de joden zongen tijdens het paasfeest.

De MarcusPassie die we op deze manier samengesteld hebben, duurt ongeveer 90 minuten. Bedenk bij het luisteren en zingen dat God de bijbelwoorden die we vandaag lezen en zingen, heeft laten opschrijven om ons te redden.

Over de muziek

De orgelvoorspelen bij de dertig karaten zijn soms kort, soms lang, maar proberen altijd de sfeer van schriftlezing en lied uit te beelden. De muziek is soms gewoon klassiek tonaal, soms modern met clusters en wrange akkoorden. De voorspelen zijn niet uitgeschreven. Wel hebben we intensief overlegd hoe een voorspel moest gaan. Soms kort, soms lang, u merkt het wel. Een enkele keer bestaat het voorspel uit het laten horen van een minder bekende melodie.

Het programma

Hier vindt u het programma van de avond.

De bijbelgedeelten worden gelezen uit 'Werk in uitvoering' (NBG/KBS Haarlem 2002) met enkele aanpassingen.
Psalmen en gezangen komen uit het Gereformeerd Kerkboek (Haarlem 1986).
Liederen komen uit het Liedboek voor de Kerken (Leeuwarden 1973).
ZmH: Ria Borkent, 'Zing met de Hemelboden' (Apeldoorn 1997).
VE: Ria Borkent, 'Een vleugje eeuwigheid - 80 Bach-koralen herdicht' (Baarn/Kampen 1998).
ZG: A.F. Troost, 'Zingende Gezegend' (Zoetermeer 1995).

CD

De positieve reacties op de uitvoeringen hebben geleid tot het maken van een cd van de MarcusPassie. De opnamen, november 2001 gemaakt in de Koningskerk in Zwolle, zijn na afloop van de avond te koop. U kunt hem ook rechtstreeks bestellen; kijk hiervoor op de cd-pagina.